Sarkoidy

Miejsce publikacji:

Na skórze Twojego konia pojawiły się zmiany, które mimo upływu czasu nie znikają, a wręcz powiększają swoje rozmiary? Nie bagatelizuj tego, ponieważ może to być pierwszy etap powstawania zmian o charakterze nowotworu miejscowo złośliwego – tzw. sarkoidu, który nie tylko jest problemem kosmetycznym, ale także może znacznie obniżyć wartość użytkową Twojego konia.

 

Czym jest sarkoid, jak często pojawia się ten problem i czy może dotyczyć także mojego konia?

Sarkoidy to nowotwory miejscowo złośliwe skóry, które naciekają na sąsiadujące tkanki, ale nie dają przerzutów do odległych narządów. Są to najczęstrze nowotwory skóry koni. Szacuje się, że stanowią one prawie połowę wszystkich nowotworów pojawiających się u tych zwierząt, natomiast w grupie chorób nowotworowych skóry sarkoidy stanowią aż 90% i dotyczą około 1-2% całej populacji koni. Sarkoidy mogą powstawać na skórze koni bez względu na ich umaszczenie, płeć, rasę czy sposób użytkowania, dlatego rozwinąć się mogą w zasadzie u każdego konia, przy czym najczęściej pierwsze objawy obserwuje się u młodych zwierząt (nawet już u 2-3 latków).

 

Dlaczego dochodzi do powstawania sarkoidów u koni?

Do tej pory nie jest znany dokładny patomechanizm prowadzący do rozwoju sarkoidów, jednak wiadomo, że pewną rolę w tym procesie odgrywa infekcja wirusem brodawczycy bydła - BPV typ 1 i 2, który doprowadza do transformacji nowotworowej komórek naskórka i skóry właściwej. Jednak prawdopodobnie sam wirus nie jest wystarczającym bodźcem, ponieważ jego DNA udało się wyizolować także ze skóry koni zdrowych, co świadczy o tym że czynników inicjujących musi być więcej. Rozwój sarkoidów może być także następstwem pewnych zaburzeń dotyczących układu immunologicznego (obronnego) organizmu, ponieważ jednym z jego zadań jest wykrywanie i eliminowanie z organizmu stale powstających nieprawidłowych komórek. Normalnym jest, że w każdej chwili w organizmie podczas intensywnie zachodzących procesów podziałów komórkowych, obok powstających prawidłowych komórek, mogą powstawać także komórki nieprawidłowe, które jednak przy sprawnie działającym układzie immunologicznym, na bieżąco są wychwytywane i eliminowane z organizmu, nie stanowiąc dla niego żadnego zagrożenia. Jeśli jednak z jakiś powodów układ immunologiczny nie funkcjonuje prawidłowo, komórki takie mogą pozostawać niezauważone i być źródłem kolejnych zmienionych komórek, co w konsekwencji prowadzi do pojawiania się rozrostów nowotworowych. Ponadto wiadomo, że większość komórek nowotworowych na drodze wielu różnych mechanizmów, ma zdolność ucieczki przed nadzorem układu immunologicznego organizmu, w którym się rozwija, przez co możliwy jest dalszy, niekontrolowany rozwój choroby.

Według niektórych badań sarkoidy częściej obserwuje się u wałachów w miejscach ran pokastracyjnych, co może wskazywać na czynnik urazowy, jako inicjator, który w dalszej perspektywie czasu odgrywać może pewną rolę w rozwoju tego typu nowotworów.

 

W których częściach ciała najczęściej pojawiają się sarkoidy?

Zmiany te mogą pojawić się w każdym miejscu na skórze, jednak najczęściej pojawiają się one w miejscach gdzie skóra jest cienka i delikatna, często nie pokryta włosem. Takimi miejscami są pachwiny, okolice zewnętrznych narządów płciowych, podbrzusze czy uszy i inne okolice głowy.

Sarkoidy mogą pojawiać się w jednym miejscu na skórze (2/3 chorych koni) lub występować wieloogniskowo (1/3 koni).

 

Objawy kliniczne, czyli jakie zmiany powinny zaniepokoić właściciela:

W zasadzie każda zmiana pojawiająca się na skórze konia powinna skłonić właściciela do kontaktu z lekarzem weterynarii, ponieważ niekiedy okazuje się, że coś co na pierwszy rzut oka wygląda na zwykły strupek, później okazuje się być miejscowo złośliwą zmianą nowotworową (sarkoidem).

Sarkoidy jeśli nie ulegną owrzodzeniu - nie powodują świądu ani nie są bolesne, jeśli jednak dojdzie do ich owrzodzenia bardzo często dochodzi do wtórnych infekcji i związanych z tym poważnych komplikacji, utrudniających nie tylko terapię, ale także uniemożliwiających normalne użytkowanie konia. Sarkoidy to grupa zmian mogących znacznie różnić się od siebie pod względem morfologicznym. Różnice te dotyczą zarówno wielkości, jak i kształtu czy wyglądu ich powierzchni, dlatego też ze względu na charakter rozrostu i specyficzną jego lokalizację, sarkoidy podzielić można na kilka typów.

 

Rodzaje sarkoidów i objawy, które powinny zaniepokoić właściciela konia:

 

1. Sarkoidy brodawkowe – powstające na suchej, zrogowaciałej skórze, a ich powierzchnia nie jest pokryta włosem. Zwykle do czasu, do kiedy nie nastąpi uraz, ich wzrost jest powolny i mało agresywny. Najczęstrzymi miejscami, w których się pojawiają są okolice głowy, zewnętrznych narządów płciowych i pachwin.

    

2. Sarkoidy włókniste – to szybko rosnące, rogowaciejące, kalafiorowate, niekiedy uszypułowane zmiany, które bardzo często ulegają owrzodzeniu, w wyniku czego z rany zaczyna sączyć się wysięk i krew. Owrzodzenia takie nie tylko są źródłem bólu dla konia ale także wrotami zakażenia, dlatego też często pojawiają się wtórne infekcje, a co za tym idzie nieprzyjemny wygląd i zapach zmiany. Ten typ sarkoidów często rozwija się na bazie innych sarkoidów, jako kolejny etap ich rozwoju, a jego wzrost jest szybki i niekontrolowany. Sarkoidy te najczęściej pojawiają się na podbrzuszu, kończynach, szyi i klatce piersiowej.

    

3. Sarkoidy płaskie – to zmiany dotyczące naskórka, które stosunkowo wolno rosną i ulegać mogą samoistnej regresji, jednak wszelkie urazy mogą skutkować ich przeobrażeniem się w formę agresywną (bradawkowatą lub włóknistą). Ich powierzchnia jest chropowata, pozbawiona włosów, często pokryta strupem, dając obraz ciemnych plam. Ten typ zmian najczęściej dotyczy powiek, uszu, chrap a także szyi i pachwin.

    

4. Sarkoidy guzowate - to zbite, lokalizujące się podskórnie lub śródskórnie węzłowate zmiany, z zewnątrz widoczne jako różnej wielkości uwypuklenia skóry. Jeśli nie ulegną rozrostowi, mogą całkowicie zniknąć, przekształcić się w postać włóknistą lub pozostać bez zmian przez długi okres czasu. Najczęstrzymi obszazrami ciała, w których lokalizują się sarkoidy tego typu są powieki i wewnętrzne powierzchnie ud.

    

5. Sarkoidy mieszane – kiedy w obrębie jednej zmiany obserwujemy więcej niż jedną formę sarkoidów. Pojawiają się często po urazie, jako skutek przekształcania się jednej formy sarkoida w drugą.

 

Rozpoznawanie sarkoidów:

Wstępne rozpoznanie lekarz weterynarii może postawić na podstawie widocznych gołym okiem objawów klinicznych. W przypadku pojawienia się na skórze takich zmian w diagnostyce różnicowej zawsze na jednym z pierwszych miejsc powinny się znaleźć te miejscowo złośliwe zmiany nowotworowe. Jednak do postawienia ostatecznego rozpoznania konieczne staje się wykonanie badania histopatologicznego pobranego fragmentu tkanki lub całej zmiany. Wynik takiego badania będzie stu procentowym potwierdzeniem lub wykluczeniem wstępnego rozpoznania, a co za tym idzie podstawą do podjęcia decyzji o sposobie dalszego postępowania.

Jako, że niektóre formy sarkoidów pod wieloma względami mogą przypominać inne choroby skóry, takie jak np. choroby grzybicze, przewlekłe stany zapalne lub bliznowce, lekarz weterynarii w celu rozszerzenia diagnostyki może podjąć decyzję o równoległym badaniu bakteriologicznym i mykologicznym pobranego materiału.

 

Leczenie sarkoidów:

Pomimo tego, że sarkoidy są zmianami miejscowymi, dotyczącymi tylko skóry, to ich leczenie nie jest proste i często kończy się niepowodzeniem. Przyczyną tego jest ich miejscowa złośliwość i związane z tym częste wznowy. Dzieje się tak dlatego, że komórki nowotworowe nie stanowią zbitej masy, ale często oddzielają się i tak rozproszone naciekają okoliczne tkanki, w związku z czym często nawet mimo chirurgicznego usunięcia całej zmiany, dochodzi do ponownego jej wzrostu.

Dlatego też mimo dosyć licznych dostępnych metod postępowania, nie ma jednego w 100% skutecznego sposobu na bezpowrotne pozbycie się zmian, co często wymusza zastosowanie kilku różnych metod w jednym czasie.

 

Pierwszą grupą zabiegów terapetycznych są zabiegi, które do zniszczenia komórek nowotworowych wykorzystują czynniki fizyczne. Wspólną cechą tych metod jest także ich miejscowe zastosowanie. Są to m.in. kriochirurgia, kauteryzacja, laseroterapia, hipertermia czy radioterapia. Do tych fizycznych zabiegów można zaliczyć także chirurgiczne wycięcie zmiany jak też podwiązanie uszypułowanego nowotworu i to właśnie te ostatnie metody są najczęściej stosowane w terapii sarkoidów. Niestety jak pokazuje doświadczenie nawroty po chirurgicznym usunięciu zmiany pojawiają się u 50% operowanych koni, dlatego też zaleca się kombinację tej metody z inną. Jednym z częściej zdarzających się powikłań jest rozerwanie szwu i zainfekowanie rany, co być może jest czynnikiem predysponującym do nawrotu choroby. W krioterapii do zniszczenia komórek nowotworowych wykorzystuje się ekstremalnie niskie temperatury, a dokładniej ciekły azot, którego opary aplikowane są bezpośrednio na zmienione miejsca. Częstotliwość nawrotów przy tej formie leczenia jest nieco mniejsza niż w przypadku metod chirurgicznych i utrzymuje się na poziomie ok. 30%. Laseroterapia ze względu na niewielką dostępność odpowiedniego sprzętu, może być przeprowadzana tylko w nielicznych klinikach.

W terapii możemy zastosować także immunostymulację przy pomocy pewnych preparatów, bądź też przy użyciu autoszczepionki uzyskanej ze sterylnie pobranej tkanki guza, a celem tego jest takie zmobilizowanie sił organizmu, aby mógł on skutecznie walczyć z komórkami nowotworowymi. Możliwość powstawania przeciwciał przeciwko antygenom nowotworowym, a także obserwowana zwiększona aktywność wielu komórek układu odpornościowego, w pewnym stopniu wyjaśnia dlaczego w niektórych przypadkach dochodzi do samoistnego cofania się zmian. Aby zmniejszyć ryzyko nawrotów zaleca się jednoczesne zastosowanie leczenia operacyjnego i immunostymulacyjnego.

Chemioterapia polega na podawaniu cytostatyków w okolice zmienionych tkanek. Można tego dokonać zarówno poprzez wszczepienie implantów, z których przez pewien czas uwalniane są cytostatyki, jak również poprzez miejscową aplikację maści lub emulsji zawierających takie substancje. Dość dużą skutecznością charakteryzuje się metoda polegająca na czterokrotnych iniekcjach do wnętrza guza cytostatyków, co powinno być wykonywane w dwutychodniowych odstępach czasu. Takie postępowanie może zapewnić regresję procesu nowotworowego nawet na okres kilku lat.

Ostatnią grupą substancji, które mogą być zastosowane w terapii sarkoidów są leki homeopatyczne, które najlepsze efekty osiągają w połączeniu z innymi, wcześniej już wymienionymi metodami i lekami.

 

PODSUMOWANIE:

Sarkoidy są miescowymi zmianami nowotworowymi, które mimo tego, że nie stanowią bezpośrebiego zagrożenia życia konia, to jednak mogą być przyczyną sporego dyskomfortu, odczuwanego zarówno przez konia jak i przez właściciela w czasie codziennego obcowania ze zwierzęciem. Bardzo ważna jest codzienna staranna pielęgnacja naszego konia i regularna obserwacja zmian pojawiających się na jego skórze, zwłaszcza jeśli pojawiają się one w miejscach predylekcyjnych dla sarkoidów, a każdą wątpliwość dotyczącą charakteru zmiany powinno się skonsultować z lekarzem weterynarii, ponieważ wczesne wykrycie choroby i podjęcie odpowiedniego leczenia zmniejsza ryzyko wystąpienia uciążliwych powikłań.

Mimo że istnieje wiele metod terapii tego typu nowotworów, to jednak żadna z nich nie ma 100% skuteczności, zwłaszcza w przypadkach kiedy mamy do czynienia ze zmianami wieeloogniskowymi, datego też dla uzyskania możliwie dobrych efektów terapeutycznych powinno się zastosować kilka metod w jednym czasie.