Problemy z zębami u koni

Profilaktyka zdrowotna u koni, obok regularnych wizyt kowala, szczepień i odrobaczeń obejmuje także dbałość o uzębienie. Kontrola zgryzu powinna odbywać się przynajmniej raz  - lepiej dwa razy - w roku w celu zauważenia ewentualnego zapalenia jamy ustnej, haków czy ostrych krawędzi.

Problemy stomatologiczne często zdarzają się już u młodych koni – najczęściej są to anomalie zgryzu, zaburzenia wymiany zębów mlecznych (u koni w wieku 2,5 do 5,5 lat), ostre krawędzie oraz tzw. „wilcze zęby”. U starych koni często dochodzi do powstawania haków, odkładania się kamienia nazębnego, próchnicy, chorób dziąseł i przyzębia.

Budowa zęba

Ząb policzkowy posiada otoczkę cementową, która jest oddzielona od zębiny przez płaszcz szkliwa. Powierzchnia trąca jest pofałdowana. Wewnątrz znajdują się tak zwane dołki z miazgą zęba, które sięgają aż do kanału korzenia. Przez miazgę przechodzą naczynia i nerwy - dlatego jest bardzo wrażliwa. Zęby siedzą w zębodołach i są zakotwiczone za pomocą cementu i okostnej (ozębnej).  Ozębna jest ważną częścią aparatu utrzymującego zęby. Do tego dochodzi jeszcze dziąsło, które pomaga utrzymać szyjkę zęba.

W przeciwieństwie do zębów ludzkich, zęby koni ciągle rosną, ale też ścierają się. Dzikie konie poprzez ciągłe rzucie (16 -18 godzin w ciągu dnia) twardej trawy ścierają sobie siekacze jak i zęby policzkowe. Dzięki temu równomiernemu ścieraniu, zęby są wypychane z zębodołów. Puste przestrzenie w żuchwie po wysuwaniu się korzeni są wypełniane materiałem kostnym.

Żywienie

Żywienie ma duży wpływ na zęby. Należy uważać na odpowiednią część paszy objętościowej w całej ilości pokarmu, aby zapewnić odpowiednie ścieranie. Pasze objętościowe powinny składać się z trawy, siana czy słomy a ich ilość nie może być niższa niż 50%. Dla konia bardzo ważne jest spożywanie pokarmu długowłóknistego, ponieważ wtedy zęby policzkowe i siekacze ulegają równomiernemu zużyciu – co jest dla konia fizjologiczne. Przeciwnie,  rozcieranie ziarna zbóż nie jest naturalne dla konia -  są tu ścierane tylko zęby policzkowe. Do tego dochodzi nierównomierne ułożenie względem siebie zębów w szczęce i żuchwie. Zęby w żuchwie są ułożone węziej jak w szczęce. Na tej podstawie konie rozgniatają zboża mniejszą powierzchnia trącą a czasem jedynie je ugniatają. W ten sposób powierzchnie trące zębów policzkowych nie ścierają się równomiernie co jest przyczyną problemów u koni. Ze zbóż najodpowiedniejszą paszą dla zębów końskich jest owies. Świeżo mielony owies nadaje się najlepiej dla młodych koni przy zmianie zębów mlecznych oraz dla koni z problemami uzębienia. Łupina pszenicy czy kukurydzy jest bardzo twarda i powoduje niepotrzebnie silne ścieranie.

Słodkości, takie jak melasa, znajdują się często jako polepszacze smaku w gotowych paszach komercyjnych, musli czy wysłodkach buraczanych, nie są dobre dla zębów, bo wspomagają rozwój bakterii wywołujących próchnicę. U koni z problemami stomatologicznymi zupełnie nieodpowiednie są słodycze. Także duże ilości kiszonek czy sianokiszonek są niekorzystne, gdyż zawierają kwasy, który atakuje szkliwo. Dotyczy to także siana z lucerny, które przyczynia się do próchnicy i kamienia nazębnego.

Wskazówki dla właściciela.

Należy podejrzewać problem stomatologiczny, jeżeli koń:

·         porusza szczękami góra-dół zamiast na boki -  wskazuje to na wadliwe ścieranie;

·         naślinia pokarm, jednak ze względu na ból nie jest w stanie go żuć - czasem można znaleźć taki półprzeżuty pokarm np. w żłobie;

·         ślini się bardziej niż normalnie;

·         ma nieprzyjemny zapach z pyska lub nozdrzy;

·         szybko kończy pojenie - zimna woda powoduje ból i zniechęca konia do picia;

·         chudnie;

·         ma problemy z przewodem pokarmowym, w tym nawracające kolki z zatkania - przyczyną może być w połykaniu niewystarczająco rozdrobnionej paszy;

·         ma obrzękniętą szczękę/żuchwę lub zmieniony jest ich obrys – może to świadczyć o zapaleniu czy tworzącym się ropniu wierzchołka zęba. Należy przy tym uważać żeby nie pomylić powiększonego obrysu (guza) w żuchwie, który występuje u młodych koni w związku z zaburzeniem wyrzynania się zębów stałych.

·         sprawia problemy jeździeckie – jest wrażliwy na wędzidło, krzywo trzyma głowę, potrząsa głową lub nawet wierzga przy oddziaływaniu na wędzidło. Czasem odwrotnie – ból zębów może powodować opieranie się na wędzidle lub brak reakcji na oddziaływanie jeźdźca - koń skręca szyję, zagryza wędzidło i biegnie w przeciwnym kierunku niż skierowana jest głowa.