Kolka

Miejsce publikacji: finisz.pl

Kolka nie jest właściwie chorobą, lecz pewnym symptomem, odnosi się do silnego stanu bólu w obszarze od jamy brzusznej do jamy miednicznej. To może pochodzić od przewodu zaczynając od żołądka kończąc na prostnicy, ale i także znajdujących się tam organów jak nerki, wątroba, pęcherz moczowy czy aparatu rozrodczego. Ponieważ w najczęstszych przypadkach bólu, jego przyczyna ma miejsce w układzie trawiennym, oznacza słowo „kolka” problem z żołądkiem lub jelitami. Silny ból z innych organów w tym regionie był określany w języku ludowym jako „fałszywa” kolka. Zależnie od miejsca względnie od przyczyny kolki wyróżnia się rożne formy kolki. Przy czym dzieli się formy kolki w zależności od przyczyny; kolka z zatkania, kolka „piaskowa”, kolka gazowa, kolka spastyczna czy kolka zakrzepowo-zatorowa. Dalsza możliwość podziału jest według dotyczącego odcinka jelita: kolka jelita cienkiego, ślepego czy grubego.

Kolka jest najczęstszą przyczyną w której wymagana jest natychmiastowa pomoc medyczna u konia.

Z którą kolką mamy do czynienia?

Kolka żołądkowa czy przeładowanie żołądka. Żołądek konia jest relatywnie mały. Jeżeli zostanie pobrane w krótkim czasie dużo pokarmu na jeden raz, to w żołądku dochodzi do pęcznienia treści i w szybkim czasie do przeładowania żołądka. Koń jest zwierzęciem, który nie potrafi wymiotować, także rozciągliwość tego organu jest ograniczona i w krótkim czasie dochodzi do objawów kolkowych a w ciężkich przypadkach do jego pęknięcia.

Kolka jelita cienkiego. Kolka z zatkania występuje bardzo rzadko w jelitach cienkich. Częściej dochodzi tutaj do kolek gazowych czy spastycznych. Kolka objawia się silnym bólem i rozwija się szybko.

Kolka jelita grubego. W tym odcinku przewodu pokarmowego dochodzi najczęściej do zatkania. Dalsze odcinki jelita mogą być także silnie zgazowane.

Jelito ślepe. Tutaj występuje anatomiczne uwarunkowanie do kolki gazowej ale także do zatkania jelita ślepego.

Kolka spastyczna . Najczęstszą formą kolki jest właśnie kolka spastyczna. Konie cierpią z powodu nagłych, trwających kilka minut ataków bólu z skurczem jelit. To prowadzi do zwolnienia przemieszczania się kału aż w końcu do zamknięcia jelita. Przy tym w szczególności w jelitach cienkich ,pętle jelit są tak ruchliwe, że może dojść do skrętu. Zwierzęta pokazują bolesne parcia na kał i utratę wody. W międzyczasie pojawiają się fazy wolne od bólu. W pierwszej kolejności przyczynia się do tego wpływ pogody, błędy w pracy czy żywieniu.

Kolka z zatkania. Po kolce spastycznej jest to jedna z najczęstszych form. Przez silne karmienie słomą ( czy zdrewniałym, twardym sianem ) w połączeniu z niewielkim ruchem konia, może zatkać się jelito. W szczególności w jelicie grubym są szerokie odcinki które przechodzą w węższy odcinek, gdzie szorstkie cząstki pokarmu mogą pozostać. Zatkanie jelita grubego może również powstać w wyniku wadliwego zgryzu. Owe konie nie przeżuwają pokarmu w prawidłowy sposób, co ma szybkie następstwo w zatkaniu jelita.

Kolka gazowa. Pobieranie dużych ilości fermentującego pokarmu ( owoców, kapusty, bogatej w białko wiosennej trawy, zwiędłej zielonki, chleba, koniczyny, śruty zbożowej) prowadzi do silnego zgazowania. Dochodzi do wzdęcia w jelitach wypełnionych gazem. Na początku odgłosy z jelit są głośno słyszalne. Poprzez zgazowanie mogą się pętle jelit skręcić i wywołać zamknięcie światłą jelita. U bardzo aktywnych łykawych koni może także przez połykanie powietrza dojść do kolki gazowej.

Kolka piaskowa. Niektóre konie mają skłonności do jedzenia trawy wraz z korzeniami na których znajduje się piasek. Piasek pozostaje najczęściej w rozszerzonych odcinkach okrężnicy. Na początku konie pokazują tylko bardzo małe symptomy kolkowe, ale gdy piasek nazbiera się, jelito wykazuje powolne ruchy i dochodzi do zatkania. W wyniku ciągłego uczucia pełnego jelita, konie nie jedzą i tracą na wadze. Jeśli konie pobierają nawet małe grudki ziemi, jelito może szybko się zamknąć. Następnie potrzeba koniecznie przeprowadzić operację, jeśli chce się konia uratować.

Kolka zakrzepowo-zatorowa. Ta forma kolki wywoływana jest przez wędrujące larwy pasożytów. Przy wędrówce powstające skrzepy mogą które po latach mogę się oderwać i być niesione drogą krwi do naczyń, które zaopatrują jelita. Tutaj dochodzi do zaczopowania (zatoru) naczynia. W konsekwencji brak jest odżywiania danej części jelita i prowadzi to do silnej kolki. W zależności od czasu trwania tego schorzenia może dojść do obumarcia jelita.

 

Co to jest kolka?

Symptomy. Pierwszą wskazówką kolki jest utrata apetytu powiązana z niepokojem, machanie ogonem, pocenie i niskie trzymanie głowy. Grzebanie, podnoszenie górnej wargi, ziewanie czy takie jak pocenie się , oglądanie na boki i kopanie się o brzuch są objawami bólu, który konie odczuwają. Na początku konie kładą się często spokojnie i oglądają w kierunku brzucha, później gdy ból jest silniejszy tarzają się niespokojnie. Niektóre konie szaleją gdyż ból jest straszny. Kał i mocz już nie są oddawane lub w niewielkich ilościach. Przy tym puls jest podwyższony często osiągając wartość 80-100 uderzeń na minutę (norma 28-42 uderzenia/ min.) i przyśpieszone oddechy (norma 8-16 oddechów/ min.)

Niektóre konie próbują przyjmować ulgową pozycje rozstawiając nogi, a inne po prostu się kładą.

Przyczyna. Obok niedoboru ruchy, wrażliwość na zmianę pogody czy błędne funkcjonowanie wegetatywnego układu nerwowego, przede wszystkim błędne żywienie, które może przyczyniać się do powstania kolki. Każda gwałtowna zmiana paszy ,a także nierównowaga między paszą treściwą a objętościową może prowadzić do kolki. Często paszy treściwej jest za dużo a paszy objętościowej za mało. Zawartość substancji szkodliwych ( pleśń i inne.) jest równie szkodliwa jak zepsuty, zgniły pokarm i prowadzi do kolki spastycznej. Obok tego sprzyjają zgazowaniu jelit duże ilości owoców i innych, łatwo fermentujących pokarmów.

Kilka kolek jest uwarunkowane anatomią przewodu pokarmowego. Jelito ślepe jako duży „zbiornik fermentacyjny” powoduje często problemy. Przy silnie fermentującej paszy, czasem także przez bakterie bytujące w jelicie, rozwija się tak dużo gazów , tak że nie mogą one zostać usunięte w naturalny sposób. Im bardziej jest obszerne jelito ślepe tym bardziej jest pociągane wąskie przejście do jelita grubego i tym samym zwęża się średnica tego otworu. Ten wąski pasaż jest też przyczyna innych form kolki jelita ślepego. Duże ilości pokarmu czy dużych kawałków pozostają łatwo w tym jelicie co może prowadzić do zatkania. Inną anatomiczną szczególnością koni jest słabe umocowanie w jamie brzusznej dużych pokładów jelita grubego, dlatego też może dochodzić do przemieszczenia ,skrętu czy nawet wpochwienia pętli jelita i przy tym do zamknięcia światła przewodu pokarmowego. Zamknięte światło jelita kończy się śmiercią w ciągu kilku godzin gdy koń nie zostanie w odpowiednim czasie operowany. Także pasożyty mogą przyczynić się do powstania kolki. Niektóre robaki uszkadzają błonę śluzową jelita, inne niszczą naczynia krwionośne ściany jelita. To prowadzi do zapaleń i przez upośledzone zaopatrywanie w tlen jelit do skurczów.

Komplikacje. Przez przemieszczenie lub zgięcie części jelita dochodzi także zgięcia naczyń zaopatrujących jelita i zablokowanie dopływu krwi. Ten odcinek gdzie nie dopływają czerwone krwinki, które dostarczają tlen, szybko obumiera.

Przepełnione jelito może tak samo pęknąć jak przeładowany żołądek. Jeżeli jelito nie wykonuje swoich funkcji podczas ciężkiej kolki, zalegająca treść pokarmowa w jelitach przyczynia się do powstanie trujących produktów przemiany materii, które wchłaniają się do krwiobiegu. Te produkty obciążają bardzo układ krążenia, że powstaje ostre niebezpieczeństwo narażenia życia.

Co robi lekarz weterynarii?

W zależności od rodzaju kolki musi weterynarz podjąć rożne leczenie. W przypadku przeładowanie żołądka musi poprzez sondę opróżnić treść pokarmową. W przypadku kolki spastycznej podać leki rozkurczowe. Kolkę gazową rozwiązuje się za pomocą leków. Należy też jeśli jest to możliwe usunąć przyczynę powstawania gazów. W ciężkich przypadkach konieczne jest nakłucie zgazowanego jelita. Wtedy gaz może bezpośrednio uciec na zewnątrz.

W przypadku zatkania jelita podaje się środki rozmiękczające treść pokarmową jak i poślizgowe. Czasem wymagana jest terapia podawania płynów tzw. Kroplówki. Przy skrętach, wgłobieniu i innych, wymagana jest szybka operacja.

 

Zapalenie jelita- Colitis, Enteritis

Biegunka jest jednym z częstszych problemów zdrowotnych koni. Biegunka może być krótko trwająca np. z powodu stresowych sytuacji jak zawody sportowe, transport czy silne obciążenia. Mogą one zostać wywołane prze podrażniona śluzówkę jelit, jak przez ciała obce (piasek) w pokarmie, gwałtowne pożeranie jedzenia, czy dużych ilości zimnej wody. To jednakże szybko ulega zahamowaniu gdy przyczyna biegunki jest zlikwidowana. Silniejszym biegunkom towarzyszy jednak z reguły Enteriti, a wiec zapalenie błony śluzowej jelita lub ściany jelita. W zdrowym jelicie treść określonego odcinka jest dalej transportowana za pomocą ruchów perystaltycznych. Przy tym mięśnie gładkie jelita tworzą pierścień , który kurcząc się przesuwa się jak „fala” popychając dalej zawartość jelita. W przypadku gdy mamy do czynienia z zapaleniem, fale perystaltyczne będą szybsze i czas przebywania treści w poszczególnych odcinkach jelita jest skrócony. W takiej sytuacji w istotnym stopniu zostanie pobranie mniej składników pokarmowych z paszy jak i wody. Przez silna perystaltykę wydzielane są przez gruczoły ściany jelita jeszcze większe ilości soków trawiennych. Kał nie jest już formowany w zbite „kulki” lecz jest papkowaty lub płynny. Koń ma biegunkę.

Ostre zapalenie jelita ślepego czy grubego (Colon), Colitis, jest specjalną formą zapalenia jelit. Przebiega ona najczęściej intensywnie i prowadzi w ciągu kilku godzin do śmierci, jeżeli zwierze nie podda się szybkiej pomocy lekarskiej. Konie tracą bardzo duża ilość płynów i elektrolitów. Poza tym w jelitach pozostaje duża liczba martwych bakterii z których uwalniane są endotoksyny, które w dalszym przebiegu wchłaniane są do układu krążenia. Przyczyną zapaleń mogą być infekcje( Salmonella, Clostridia, Neoriketsje, robaki i inne) różnorodne lekarstwa, gromadzenie piasku w jelitach lub zatrucia. Zwierzęta równocześnie mogą być w stresie. Leczenie obejmuje walkę z infekcją i powinno się uzupełnić płyny, elektrolity i straty białka. Toksyny powinny zostać rozcieńczone.

Czym jest zapalenie jelit?

Symptomy: Najwyraźniejszymi oznakami są biegunka i najczęściej głośne odgłosy z jelita. Konie nie mają apetytu, czasami występuje gorączka i często silne bóle brzucha, które przypominają objawy kolkowe. Często dochodzi do fermentacji. Pod ogonem i na wewnętrznych powierzchniach ud znajdują się zabrudzenia wywołane przez biegunkę. Kał jest najczęściej papkowaty a nawet wodnisty oraz śmierdzący. On zmienia swoją konsystencję w zależności od przebiegu choroby. W chronicznie utrzymujących się biegunkach konie wyglądają zmęczone, apatyczne i chude. Sierść jest szorstka i pozbawiona połysku.

Przyczyny: Zapalenie jelit może mieć różnorodne przyczyny. Mogą wynikać z warunków żywieniowych, psychicznych, czy zdrowotnych. Bakteryjne czy wirusowe infekcje są częstymi przyczynami. Przy czym te szkodliwe bakterie nie musza być najpierw pobrane. U większej części populacji końskiej znajdują się już w świetle przewodu pokarmowego (np. Salmonella) ale są trzymane w „ryzach” przez pożyteczne bakterie flory jelitowej. Jeżeli dojdzie do obumarcia naturalnej flory do której może dochodzić na skutek gwałtownej zmiany paszy, stresu czy terapii antybiotykowej, rozmnażają się bez oporu szkodliwe bakterie i koń jest chory. Tak samo zatrucie roślinami czy pestycydami oraz wychłodzenie może prowadzić do zapalenia jelit. Często pasożyty jelit są czynnikiem wywołującym wodniste biegunki. Bardzo rzadko są to infekcje wywołane przez Giardia, Lamblia. Częściej one występują u psów, kotów, świń czy ludzi. Mogą one dostać się przez zabrudzona wodę czy zanieczyszczoną paszę (muchy jako mechaniczny przenosiciel). Ich spokojna forma (cysty) są zaraźliwe i mogą przy niskich temperaturach i wilgotności przeżywać miesiącami. Wywołują one śluzowe, żółte, czasami krwiste biegunki której terapia leczenia jest dość trudna. Silne obciążenie organizmu czy stres wywołują psychogenne biegunki. Także złe żywienie jest nierzadko przyczyną dolegliwości biegunkowych. Zepsute, za bardzo nawożone, opryskiwane rośliny, które używane są na pokarm dla koni, czy złe lub zamarznięte sianokiszonki mogą wywoływać zapalenie błony śluzowej jelita jak i z drugiej strony nagła zmiana żywienia. Każde żywienie, które zawiera za dużo węglowodanów a za mało włókna surowego, obciąża jelita. Złe składowanie siana czy niedostatecznie wysuszony chleb fermentują w żołądku i jelitach konia. Przy zmianie zębów mlecznych czy przy chorobach zębów cierpią konie często z powodu lekkich zapaleń. Źrebięta dostają często lekką biegunkę powiązana z ruja u klaczy ale także równocześnie wywołane przez bakterie. To niestety może być u źrebiąt bardzo niebezpieczne. Wiele źrebiąt po takich chorobach nie rozwija się prawidłowo jak konie u których nie było choroby

Komplikacje: Jeżeli biegunka utrzymuje się przez długi czas tracą konie wiele płynów i elektrolitów. To obciąża układ krążenia, krew ulega zagęszczeniu przez co organizm nie może być tak dobrze zaopatrywany w tlen. Pacjenci odwadniają się stale a taki stan bywa niebezpieczny dla życia.

Co robi lekarz weterynarii?

Nie wszystkie biegunki wymagają interwencji lekarskiej. Czasem wystarczy zadbać o to aby koń dostał dobrej jakości pokarm i czystą wodę. Koniom które są podatne na stres należy zapewnić spokój. Jeżeli właściciel ma wątpliwości powinien zasięgnąć fachowej opinii.

W przypadku wodnistej biegunki czy gorączki należy wezwać weterynarza. Lekarz uzupełnia straty płynów i elektrolitów drogą kroplówki. Badanie kału na obecność wirusów( bardzo trudne), bakterii czy pasożytów jest bardzo pomocne do postawienia diagnozy. Przy ciężko leczących się biegunkach powinno zrobić się badanie w kierunku pierwotniaków. Badanie krwi daje informacje o ewentualnych uszkodzeniach organów wewnętrznych (nerek, wątroby) jak i status elektrolitowy, ubytek płynu czy stan całkowity obrazu krwi. W zależności z jaką przyczyną mamy do czynienia stosujemy odpowiednie leki np. antybiotyki w przypadku bakterii. W wyniku obumarcia bakterii gromadzą się endotoksyny które należy inaktywować (np. węgiel aktywny). U koni które maja gorączkę i silne bóle należy podać leki przeciwgorączkowe i zmniejszające napięcie mięśniówki gładkiej.